Η κριτική του Χέγκελ στον εμπειρισμό και τον ιδεαλισμό ως μορφές δυϊσμού
Το ερευνητικό πρόγραμμα θέτει δύο στόχους: (α) να επανεξετάσει την κριτική του Χέγκελ στις δύο φαινομενικά αντίπαλες παραδόσεις του βρετανικού εμπειρισμού (κυρίως Τζ. Λοκ και Ντ. Χιουμ) και της γερμανικής φιλοσοφίας του υποκειμένου (Ιμ. Καντ, Γ. Γκ. Φίχτε, Φ. Χ. Γιακόμπι) στα πρώιμα γραπτά του της περιόδου της Ιένας και (β) να συνδέσει αυτή την επανεξέταση με τα τρία πρώτα κεφάλαια της Φαινομενολογίας, προκειμένου να προτείνει μια νέα ερευνητική κατεύθυνση σε σχέση με αυτό το έργο.
Σε σχέση με τον πρώτο στόχο, η έρευνα οργανώνεται στη βάση της κριτικής του Χέγκελ, ο οποίος χρεώνει και στις δύο φιλοσοφικές παραδόσεις ένα δυϊστικό μοντέλο αλήθειας. Αυτός ο δυϊσμός έγκειται στην αδυναμία των δύο παραδόσεων να συμφιλιώσουν τις γνωστικές ικανότητες του υποκειμένου με το προσλαμβανόμενο αντικείμενο ή, με άλλα λόγια, να συμφιλιώσουν τη γνώση με την αλήθεια, αφήνοντας έτσι χώρο για θεωρίες της αλήθειας που δεν την ανάγουν στις γνωστικές ικανότητες του υποκειμένου.
Κατά δεύτερον, τα συμπεράσματα από την αποτίμηση της κριτικής του Χέγκελ συσχετίζονται με τα τρία πρώτα κεφάλαια της Φαινομενολογίας, όπου υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η κριτική του δυϊσμού επαναλαμβάνεται, αυτή τη φορά με κεκαλυμμένο τρόπο. Μέσα από αυτή τη συσχέτιση φωτίζουμε το πλαίσιο εντός του οποίου ο Χέγκελ διαμορφώνει τη δική του πρόταση και άρα δίνουμε μια νέα ώθηση στην ερμηνεία της Φαινομενολογίας του Πνεύματος.
Η έρευνα έχει πολλαπλά αποτελέσματα: Συμβάλλει σε μια επανεκτίμηση της σχέσης του Χέγκελ με τον εμπειρισμό κατά την περίοδο της Ιένας. Αυτή η διάσταση είχε υποτιμηθεί στη σχετική βιβλιογραφία μέχρι σήμερα. Ακόμη, η έρευνα εντοπίζει τη συγκεκριμένη χρήση της έννοιας του δυϊσμού εκ μέρους του Χέγκελ ως μιας μορφής Λόγου που αποτυγχάνει να συλλάβει τη σύνθετη δομή της αλήθειας. Τέλος, συσχετίζουμε αυτή την κριτική του Χέγκελ με τα τρία πρώτα κεφάλαια της Φαινομενολογίας του Πνεύματος, εισάγοντας με αυτό τον τρόπο μια ερμηνευτική προοπτική που δεν στηρίζεται σε μια πρότερη υιοθέτηση ερμηνευτικών αρχών, αλλά ανασυγκροτεί τη φιλοσοφική πρόταση του Χέγκελ στη βάση της αρνητικής στάσης του απέναντι στον δυϊσμό.
Μαρία Βενιέρη, Μαρία Δασκαλάκη (διδάκτωρ φιλοσοφίας)